Birleşmiş Markalar Derneği (BMD) Başkanı Sinan Öncel, şu anda üyelerinin yüzde 87’sinin en büyük sorun olarak artan kiraları gördüğünü vurgulayarak, bu yıl ilk kez eylül ayında adetsel satışların da düşmeye başladığını söyledi. Maliyetleri yönetmekte zorlandıklarını vurgulayan Sinan Öncel ile perakende sektörünü konuştuk.
- Nasıl geçti ilk dokuz ay, yılın son çeyreğine girdik, üyelerinizin satışları ne düzeyde?
Perakende sıkıntıları en önce hisseden sektördür. Haziran ayına kadar insanlar hep harcama eğilimindeydiler, bu tipik bir enflasyonist harekettir. Geliri artan tüketicide inanılmaz bir lüks harcama oldu.
Eylül ayına kadar üyelerimiz turist satışlarının hep arttığını beyan etti. Ancak bu ayından itibaren satışlar düşmeye başladı. Bankalararası Kart Merkezi (BKM) ise tam tersi veri paylaştı turist satışları arttı diye. İlk defa eylül ayında BKM ile ayrıştık. İlk defa üyelerimizin yabancı satışları düştü. Etrafımdaki insanlara baktığımda Bekarlar Günü (11.11) satışları da çok yüksek seyretmedi. Etrafımdaki insanlara baktığımda geçen yıla göre çok yüksek seyretmiyor. 11.11 ile ilgili mağazalarda büyük bir heyecan göremedik maalesef. E-ticaret firmalarının tanıtımlarına yasak geldi, o da etkiledi satışları. Eylül ayı itibarıyla üyelerimizin yüzde 40’ı turist satışlarının azaldığını söylüyor. Savaşın da önemli bir etkisi var.
DAHA AZ İNDİRİM OLACAK
- Buradaki düşüşün tek nedeni tanıtım yasakları mı, tüketicinin ciddi gelir erimesi de var?
Aileler bütçelerinin büyük kısmını gıdaya ayırıyorlar. Hazır giyimde yıllık fiyat artışı yüzde 39, aylık yüzde 13 oldu. Ekim ayındaki artışın ana nedeni, iplik kumaş ve ayakkabı ithalatına gelen ilave gümrük vergileri. Mevsim geçişi de etkili oldu. Bundan sonraki süreçte de hammadde fiyatları fiyatlara yansıyacak. Bu da bundan sonra daha az indirim yapılması anlamına gelecek. Çünkü çok ciddi artışlar bunlar. Yılbaşı geliyor işçilik maliyetlerinde ciddi artışlar bekleniyor. Döviz kurunun artmaması bir açıdan bakınca iyi, ucuza mal ediyoruz. Ama ihracat tarafında da fiyat tutturamıyoruz. Perakende sektörü çok ciddi bir kıskacın içinde. Dövizi yönetmek gerçekten kolay değil. Bir tarafımız yükselsin diyor bir tarafımız dursun diyor. Şimdi asgari ücret yüzde 50, kira da yüzde 58 artarsa bunu fiyata ne kadar yansıtabilirsin, yansıtırsan ürünü satabilecek misin? Ben 6 ayda bir yüzde 40-50 artan maliyeti nasıl yöneteceğim. Gerçekten çok zor bir durum.
10 MİLYON LİRADAN 35 MİLYONA ÇIKTI
- Peki çözüm öneriniz nedir?
Bir perakende işletmesinin en büyük gideri kira. Sadece dükkan kirası değil, antrepo, atölye, depolar var. Bunların kirası her yıl yüzde 60 artarak geliyor. 3 yıl önce 10 bin TL olan bir iş yeri kirası şu anda 35 bin TL’ye çıkıyor. Antreponun 10 milyon TL olan kirası 30 milyon TL’ye çıkmış. Biz bir gömleğin fiyatını bu kadar artıramadık. Kiralar her ay açıklanan TÜFE oranının yarısı kadar artırılsın. Aradaki kayıp için de devlet bir kısım vergi gelirinden feragat etsin diyoruz.
Daha beter bir durum var. Dükkanda 10 yılımı doldurduysam, sebepsiz fesih hakkım var deyip çıkarıyor seni. Mesela bir AVM’de 10 yılımı doldurmuşum bana kiramı 6 kat artır diye ihtarname göndermiş. Biz AVM’lerde bir sabit kira ödüyoruz bir de ciro kirası ödüyoruz. Sabit kiranın daha fazlası ciro kirası ödüyorum. Biz bu konuları bakanlıklarla da konuşuyoruz. Düzenleme taleplerimiz var.
Üyelerimizle 8 soruluk bir anket yaptık, şu anda birinci sorununuz nedir diye sorduk, İlk sırada yani yüzde 87’si fahiş kira artış talepleri diyor. İkinci sırada işçilik maliyetlerinde artış üçüncü sırada artan gümrük vergileri ve hammadde fiyatlarındaki artış var. Bu bir tıkanmaya doğru gidiyor.
DÜKKANLAR KAPANIR
- Bu dediğiniz konularda bir adım atılmazsa ne olur?
Kapanmalar olur. Dükkanlar kapanır. Eylül ekim ayına kadar perakendede bir canlılık vardı. Ama parasal sıkılaştırmanın etkilerini bu aylardan itibaren perakende sektörü hissetmeye başladı. Taksit sayıları sınırlanırsa kredi kartı ödeme komisyonları artarsa tabi ki satışlara yansıyacak. O zaman ne olacak yılbaşından itibaren verimsiz olan mağazalar kapatılacak. Belki daha önce kapatılacak. Bu yapılmazsa bu sefer verimli mağazalar da zora girer.
- Öyleyse işsizlik de olur?
Bu olası sonuçlardan biri. Bugün bir mağaza açmak çok ciddi yatırım gerektiriyor. Dekor maliyetleri çok çok arttı. En alttaki verimsiz mağazaların üstü çizilmeye başlanacak. Çünkü maliyet artışları çok yüksek. Ciddi kira artışları var. Düzenleme olmazsa önce kapatmalara gidilir sonra da işçi çıkarımı başlar. İster istemez olacak bu.
FİYAT TUTTURABİLME İMKANI YOK
- 2024 zor geçecek, seçim var, enflasyon da yüksek kalmaya devam edecek.
Lüks pazarında ciddi büyüme var. Lüks pazarına ürün yaptığınızda daha büyük kâr elde edilebiliyor. Meydana gelecek maliyet şiddetini daha da az hissediyor. Tüm moda markaları hızlı modadan yavaş moda ve lüks modaya yöneliyor. Bizim Yaşadığımız yüksek enflasyon rakip ülkelerde yok. İşçilik maliyetim yüzde 60 artarken döviz yüzde 40’ta kalırsa fiyat tutturabilme imkanı da kalmıyor. İşin içinden çıkmak mümkün değil. Yurtdışına çalışan firmaların da kârlılıkları çok düşük.. yılın bir iki ayını boş geçirirse bir fabrika zaten o yılı kaybetmiş oluyor.
FİRMALAR CİDDİ SORUN YAŞAYACAK
- Adetsel satışlar ne düzeyde?
Azalış artıştan daha fazla görünüyor. Üyelerimizin yüzde 71’i eylül ayında ağustosa göre adetsel bazda satışlarda azalış olduğunu söylüyor. Yüzde 6’sı aynı kaldı demiş. Eylülde ilk defa azalışları hissettik. Bu aylar okul alışverişinin olduğu dönem ama yine de adetsel satışlarda azalma var. Firmalar bakıyor nerelerden feragat ederim diye bakıyor. Değişime ayak uyduramayan, yüksek faizle borçlanan firmalar da ciddi sorun yaşayacak. Seçim öncesi aldığı yüzde 16’ya aldığı kredinin faizi yüzde 40’a çıktı. Daha da yükseliyor, bu faizler ödenecek faizler değil. Oradan da bir darbe yiyecek. Ne yapacak bankadan kredi bulamıyorsa indirim yapıp ürününü zararına satacak. Bununla da karşılaşma olasılığımız çok yüksek.
- Öyleyse yeni yıla daha umutsuz gireceksiniz?
Üyelerimizin iç piyasada 60 bin mağazası var. Yılbaşından sonra daha fazla boş mağaza görebiliriz. Bugünden 2024’ün Haziran ayını gerçekten tahmin edemem. Siyasi ve bölgesel gelişmelere bağlı olacak. Elimiz kırmızı alarma gitmek üzere. Maliyet artışlarından zarar görmemek için verimsiz mağazalar kapatılacak. Perakendeci kırmızı alarm verdi.
